Özellikle ileri yaşlarda görülen hidrosefali ne demek ? herkesin merak ettiği bir konudur. Hidrosefali yaşın ilerlemesi dışında da görülebilen bir hastalıktır. Halk arasında beyinde su toplanması olarak bilinen hidrosefali hastalığı nedir ?
Hidrosefali nedir ?
Halk arasında “beyinde su toplanması” olarak bilinen hidrosefali, su anlamına gelen “hidro” ve kafa ve baş anlamına gelen “sefali” kelimelerinin birleşiminden türemiştir.
Hidrosefali, beyin omurilik sıvısının beyin vertriküllerinde birikmesi ve ventriküllerin genişlemesi sonucunda ortaya çıkar. Bu sıvının birikmesi sonucunda kafa olması gerekenden çok daha fazla büyüme göstererek kafa boşluğundaki basıncın artmasına sebep olur. Hidrosefali hastalığı zihinsel engelli olma olasılığını arttırır.
Beyin omurilik sıvısı kişinin hayati önemini taşıyan etkenlere sahiptir. Bu sıvının üretimi bir gün içerisinde yarım litredir. Beyin omurilik sıvısı beyini dışarıdan gelen darbelere karşı koruyarak besler, zararlı atıkların taşınmasına yardım eder ve beynin ve omurilik basıncındaki değişikleri dengeleyen önemli bir sıvıdır.
Hidrosefali hastalığı 7’den 70’e her yaş grubunda görülür. Ancak hidrosefali en yaygın çocuklarda ve 60 yaş üzerindeki yetişkinlerde görünür.
Hidrosefali, 500 çocuktan 1’inde görülür. Bu hastalık kişide beyin içi kanama, kafa travmaları, erken doğuma bağlı kanama, menenjit, ve beyin tümörleri gibi sorunların sonucunda meydana gelebilir.
Hidrosefali neden olur ?
Hidrosefalinin temel oluşum nedeni beyin omurilik sıvısının dolaşım kanallarında tıkanıklıkların meydana gelmesidir. Tıkanıklıklar kafaya alınan darbe, enfeksiyon ya da tümörden kaynaklı olabilir. Hidrosefali hastalığının nedenleri doğuştan olabileceği gibi edinsel yani sonradan gelişen nedenlerden de kaynaklanabilir. Edinsel sorunlardan kaynaklanan hidrosefalinin gelişimi 3 farklı nedene sahip olabilir. Bu nedenler;
Birinci neden, beyin omurilik sıvısının gezdiği kanallarda oluşan bir tıkanıklığın olmasıdır. Bu tıkanıklığın nedeni, travmaya bağlı kanamalar ve menenjit – ansefalit gibi enfeksiyonlardan kaynaklanabilir.
İkinci neden, beyin omurilik sıvısının emiliminde bir aksaklığın olmasıdır.Üçüncü neden, beyin omurilik sıvısının aşırı üretiminden kaynaklanır. Bu üretim tümör nedeni olabilir.
Hidrosefali hastalığının nedenlerini maddelemek gerekirse;
- Beyin tümörü
- Kistler
- Genetik etkenler
- Kafa travması
- Beyin kanaması
- Menenjit
- Enfeksiyon
- İltihaplanma
- Beyin boşluklarında ya da beyin zarı altında kanama oluşması
- Beyin damar hastalıkları
- Cerrahi işlem sırasında görülen kanamalar
- Beyin omurilik sıvısının fazla üretilmesi
- Beyin omurilik sıvısının emiliminde bozukluk
- Beyin omurilik sıvısının gezindiği kanallarda tıkanıklık görülmesi
- Beyincik ve beyin sapının kafatasından omurilik kanalına fıtıklaşması
Hidrosefali, bebeğin doğmadan önce anne karnında olduğu anda da başlayabilir. Bunun nedenleri ise;
- Genetik sorunların olması
- Omuriliği anne karnında kapanmayarak açık kalması
- Anne adayının gebelik sırasında kızamıkçık gibi herhangi bir enfeksiyon geçirmesi
Doğumdan sonra hidrosefali hastalığı görülürse;
- Kafa travması
- Doğumda meydana gelen beyin hasarları ve beyin yaralanmaları
- Bebeğin menenjit gibi enfeksiyon geçirmesi
- Merkezi sinir sistemi tümörleri
- Zamanından erken doğan bebekleri doğumdan hemen sonra beyin kanaması geçirmesi
Hidrosefali hastalığın çocuğun yaşına ve beyin omurilik sıvısının artma durumuna göre değişiklik gösterebilir.
Hidrosefali belirtileri nelerdir ?
Ciddi beyin hasarlarına neden olan hidrosefali hastalığı yeni doğan bebek, bebek, çocuk, genç ve yaşlılar üzerinde farklı belirtilere neden olur.
Yeni doğan bebekler üzerinde hidrosefali belirtileri
- Kafanın normalden fazla büyümesi
- Kafa derisinde incelme
- Kafadaki damarların belirginleşmesi
- Nöbet geçirme
- Kusma
- Huzursuzluk
- Gözlerin aşağıya doğru kayması
Bebekler üzerinde hidrosefali belirtileri
- Kusma
- Nöbet geçirme
- Kafatasında ya da bıngıldakta şişlik
- Gözlerin aşağıya doğru bakması
- Kafanın normalden fazla büyümesi
- Aşırı uyuma isteği ve uykudan uyanmama
- İştahsızlık
- Zayıflamış kas
- Sinirlilik
- Azalan aktivite
- Tiz çığlık
Çocuklar üzerinde hidrosefali belirtileri
- Özellikle sabah artan mide bulantısı ve kusma
- Özellikle sabah artan baş ağrısı
- Bulanık görme
- Kısa ve yüksek sesle ağlama
- Gözlerin kayması
- İştahsızlık
- Uyuşukluk
- Sinirlilik
- Konsantrasyon güçlüğü, zayıflaması
- Gelişim geriliği
- Aşırı uyku isteği ve uykudan uyanamama
- Çift görme
- Nöbet geçirme
- Kafanın normalden fazla büyük olması
- İdrar tutmakta zorlanma
- Kişilik değişikliklerinin meydana gelmesi
- Kas spazmları
- Yüz yapısın değişiklikler
Gençler üzerinde hidrosefali belirtileri
- Sık baş ağrısı
- Denge bozukluğu
- Nöbet geçirme
- Görmede bozukluk
- Sürekli uyku hali ve uyanmada güçlük
- Hafıza sorunları
- Kişilik bozuklukları
Yaşlılar üzerinde hidrosefali belirtileri
- Sık baş ağrısı
- Denge bozukluğu
- Nöbet geçirme
- Görmede bozukluk
- Sürekli uyku hali ve uyanmada güçlük
- Hafıza sorunları
- Kişilik bozuklukları
- Yürüme bozukluğu
- İletişim kurmakta zorluk
Hidrosefali tedavisi nedir ?
Hidrosefali hastalığının tedavisi cerrahi yöntemlerle olur. Hidrosefali yaşam süresi üzerinde de etkilidir, tedavi edilmezse ölüme neden olabilir. Hidrosefali ameliyatı olanlar bu hastalığın verdiği hasarları azaltmak için tedaviye kısa süre içerisinde başlanması gerektiğine dikkat çekiyor. Hidrosefali beynin dokusuna zarar vermemek için beyin içindeki sıvı ve basıncın normal düzeye gelmesi amaçlanır. Hidrosefali tedavisi şant takılarak beyinde toplanan fazla sıvının karın boşluğuna aktarılmasıyla yapılır. Hidrosefali ameliyatsız tedavi seçeneğiyle de karşınıza çıkabilir.
Hidrosefali tedavisi için bu hastalığa sebep olan etken öncelikle bulunmalıdır. Temel olarak tedavi için 2 farklı cerrahi yöntem vardır.
Hidrosefali şant ameliyatı ventriküloperitoneal olarak gerçekleşir. Dünyanın her yerinde sıklıkla kullandığı hidrosefali ameliyatı budur. Silikon ve elastik bir drenden oluşan şant, beyin ventrikülünün bir ucundan diğer ucuna yerleştirilir. Beyin omurilik sıvısının bir kısmı batına boşaltılır böylece beyin rahatlar.
Endoskopik yöntem ile beyine bir delik açılır ve genişleyen karıncıklara farklı bir akış yolu açılan ameliyattır.
Hidrosefali ameliyatı kaç saat sürer ? sorusunun net bir cevabı yoktur. Hastalık hastanın durumuna göre değişiklik gösterir.
Hidrosefali hastaları nelere dikkat etmeli ?
Riskli grupta sayılan hidrosefali hastaları dikkatle kontrol altında tutulmalıdır. Hastaların fiziksel ve bilişsel becerileri sıklıkla takip edilip gerek yardımın yapılması gerekmektedir. Erken tedavinin önemi oldukça dikkate alınması gerekir.
Merve Ağdağlı
