Kadınların hamilelik ve sonrasında en çok araştırma yaptığı konulardan biri şüphesiz ki sütün gelmesi hakkında. Annelik iç güdülerinin beraberinde getirdiği çocuğunu en iyi şekilde besleme telaşı kendini ilk başta “acaba sütüm gelir mi?” sorularıyla gösteriyor. Anneleri ve anne adaylarını bilinçlendirmek içinse bu soruların temelinde yatanlara bakmak gerekir. Prolaktin bu temeller arasında yer alan ve oldukça önemli olan bir hormon. Prolaktin seviyesi kaç olmalı, bu hormonun görevleri neler ve prolaktin değeri nelere işaret eder merak ediyorsanız yazının devamına göz atabilirsiniz.
Prolaktin Nedir?
Prolaktin nedir sorusuna cevap vermeden önce bu hormonun nerede salgılandığında söz edebiliriz. Prolaktin beynin taban kısmında bulunan hipofiz bezi tarafından salgılanıyor. Bundan sonrasında bu hormonun asıl görevi hakkında bilgi verebiliriz. Prolaktin hormonu, kadınlarda doğum sonrasındaki dönem içerisinde süt salgısının gerçekleşmesinde ve bu salgının devam etmesinde görevli. Halk arasındaysa bu tanım nedeniyle prolaktin ne demek sorusuna süt hormonu cevabını almak mümkün. Aslında süt salgılamadaki görevi göz önüne alındığında prolaktin nedir sorusuna verilebilecek olan bu cevap oldukça mantık. Ancak prolaktin hormonunun gebelik ve emzirme dönemlerin dışında yükselmesi sağlık sorunlarını da beraberinde getireceği için dikkat edilmesi gerekir.
Prolaktin Hormonu Normal Değerleri
Prolaktin değeri kişiye, cinsiyete ve gebelik durumuna göre farklılık gösterebilir. Bu nedenle olması gereken tek bir prolaktin değerinden söz etmek mümkün değil. Kadın ve erkekte normal prolaktin kaç olmalı sorusunun cevabıysa aşağıda bulunabilir. Prolaktin hormonu normal değerleri;
- Yetişkin erkek; 0 – 20 ng/mL
- Yetişkin kadın; 0 – 25 ng/mL
- Hamile kadın; 20 – 400 ng/mL
Neden Prolaktin Testine İhtiyaç Duyulur?
Prolaktin testi her durumda ve şikayette yapılmaz. Bu testin yapmasında bazı önemli şikayetler yer alır ve bu şikayetlere sahip olan kişilere prolaktin testi yapılarak sorunun temeline inilmeye çalışılır. Prolaktin testine ihtiyaç duyulan durum ve şikayetlerse aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Memede meydana gelen ve normalden çok daha fazla olan akıntı
- Kadınlarda yaşanan adet düzensizlikleri, özellikle adet gecikmeleri ve adet olamama durumları
- Kısırlığın nedeninin araştırılması
- Erkeklerde yaşanan cinsel isteksizlik ve cinsel sorunların nedenlerini bulmak
Prolaktinoma Nedir?
Hipofiz tümörlerinden söz etmeden önce prolaktinoma nedir sorusuna cevap vermenin tam da sırası aslında. Çünkü hipofiz tümörlerinin prolaktin salgılayanlarına prolaktinoma adı verilir. Eğer kişide böyle bir durum varsa kan prolaktin seviyesinin 200 ng/ml oranından yüksek olması gerekir. Prolaktinoma hipofiz bezlerinde en sık karşılaşılan hormonlar arasında yer alır. Ayrıca tümör boyutlarına göre de farklı isimlendirmeler yapılır. Eğer hipofiz bezindeki prolaktinoma tümör boyutu 1 cm’den fazlaysa makroadenom, azsa mikroadenom olarak adlandırılır.
Prolaktin Hormonu Neden Yükselir?
Prolaktin hormonunun yükselmesinin ilk nedeni hamilelik ve sonrası olsa da bu hormonun yükselmesinde başka nedenlerde etkili. Prolaktin hormonu neden yükselir sorusuna bu nedenle birden fazla cevap verilebilir. Kullanılan ilaçlardan kişinin stres durumuna kadar birçok faktör prolaktin hormonu neden yükselir sorusuna bir cevap niteliğinde. Prolaktin hormonunun yükselme nedenleriyse aşağıdaki gibi kategorilere ayrılabilir.
Hipofiz Tümörü: hipofiz bezi vücudun ihtiyacı olan birçok hormonun salgılanmasında görevlidir. Aynı zamanda prolaktin de burada salgılanır. Eğer bu bölgede bir tümör meydana gelip, gelişmeye başlamışsa hormonların salgılanmasında değişimler yaşanabilir. Ayrıca her tümör farklı hormonların salgılanmasına neden olur ve belirtiler de buna göre değişir.
İlaçlar: Prolaktin hormonu yüksekliğine bazı ilaçlar neden olabilir. Kişide yapılan testler sonucunda prolaktin yüksekliği gözlemleniyorsa kullandığı ilaçlara bakılması gerekir. Prolaktin hormonu yüksekliğine neden olan ilaçlarsa aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Doğum kontrol hapları
- Östrojen ya da testesteron içeren ilaçlar
- Bazı alerji ilaçları
- Morfin ve benzeri ilaçlar
- Bazı antidepresanlar
- Bazı kalp ve tansiyon ilaçları
- Amfetamin
- Anestezik etki içeren ilaçlar
- Bulantı için kullanılan ilaçlar
- Bazı mide ilaçları
Stres: Prolaktin hormonu yükselmesi üzerinde önemli bir etkiye sahip olan stres aynı zamanda fiziksel olarak da kendini gösteriyor. Prolaktin yüksekliği aşırı derecede fiziksel ya da psikolojik stres sonucunda ortaya çıkabilir. Egzersizde aşırıya kaçılması, yaşanan ciddi dereceli travmalar prolaktin yükselmesi üzerinde oldukça etkili. Eğer kişi aşırı stres altındayken bu teste girerese sonuçlar oldukça yüksek çıkabilir.
Diğer Nedenler: Prolaktin yükselmesi üzerinde belli başlı nedenlere öncelik verilir. Eğer araştırma sonuçları bu nedenlere işaret etmiyorsa aşağıdaki nedenlere bakılabilir.
- Akromegali
- Yetersiz çalışan tiroid bezi
- Siroz
- Böbrek yetmezliği
- Meme başının sürekli uyarılması
- Polikistik over sendromu
- Boş sella sendromu
- Böbrek üstü bezi yetmezliği
- Hamilelik
- HIV enfeksiyonu
- Düşük şeker
- Kafa travması sonrası
Prolaktin Yüksekliği Belirtileri
Prolaktin yüksekliği belirtileri kadın ve erkeklerde farklı farklı ortaya çıkar. Prolaktin yüksekliği belirtileri aynı zamanda prolaktin yüksekliğinin nedenine bağlı olarak da değişebilir.
Kadınlarda Prolaktin Yüksekliği Belirtileri
- Adet gecikmesi ya da adet görememe
- Kısırlık
- Emzirme durumunun olmamasına rağmen memeden süt gelmesi
- Ağrılı cinsel ilişki
- Sıcak basması
- Yüz ve vücutta bulunan kılların anormal yoğunlukta olması
Erkeklerde Prolaktin Yüksekliği Belirtisi
- Cinsel istekte azalma
- Libido kaybı
- Memelerde büyüme
- Sertleşme sorunu
- Memeden süt salgısının gelmesi (çok nadir olur.)
Prolaktin yüksekliği hipofiz bezlerindeki tümörlerin büyümesinden dolayı meydana geliyorsa hem kadın hem de erkek için bağ ağrısı, görme kaybı, bozuklukları ve baş dönmesi belirtileri de eklenebilir.
Prolaktin Hormonu Yüksekliği Nasıl Tedavi Edilir?
Prolaktin erkek ve kadın için farklı belirtiler gösterdiği ve farklı nedenlere dayandığı için öncelikle yüksekliğin temeline inmek gerekir. Prolaktik erkek ve kadınlarda farklı şekillerde kendini gösterdiği için uygulanacak olan tedavi yöntemi de bu farklılığa göre belirlenir. Eğer prolaktin fazlalığı ilaçlara bağlıysa bu ilaçların kesilmesi tedavi için yeterli olabilir. İlaçlar kesildikten bir süre sonra kişideki prolaktin seviyesi eskiye dönebilir. Stres kaynaklığı prolaktin fazlalığı ise ancak stresin ortadan kaldırılmasıyla çözülebilir. Bu kişiler psikologlardan yardım alabilir. Prolaktin yüksekliği nedeni tiroid, karaciğer ya da böbrek odaklıysa da öncelikle bu hastalıkların tedavi edilmesi şart.
Prolaktin Nasıl Düşürülür?
Prolaktin seviyesinin düşürülmesi için yükselmenin nedenine bakmak gerekir. Prolaktin yüksekliğinin tedavisi genellikle prolaktin nasıl düşürülür sorusuna cevap olur. Prolaktinin düşürülmesi içinse aşağıdaki maddelere dikkat edilebilir.
- Stresten uzak bir yaşam
- Düzenli uyku
- Beslenme düzenine çinkonun eklenmesi
- B6 vitamini içeren besinlerin tüketilmesi
- E vitamini
Prolaktin Düşüklüğü
Prolaktin kaç olmalı sorusunun cevabına bakıldığı zaman prolaktin düşüklüğü tespit edilebilir. Prolaktin seviyesi kaç olmalı cevabından sonra mevcut seviye olması gerekenden düşükse hipoprolaktin tanısı konabilir. Prolaktin düşüklüğü, yüksekliğine oranla çok daha az görülür. Bu düşüklük özellikle emziren kadınların sütünün az gelmesine neden olur. Genel bir durumda bakıldığı zamansa prolaktin düşüklüğü bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olur. Genellikle 2 ng/mL altında bulunan prolaktin seviyesi hipofiz bezinin fonksiyonlarında bir sorun olduğuna işaret eder. Prolaktin düşüklüğü prolaktin ilacı ve diğer tedavi yöntemleriyle çözüme kavuşturulabilir. Bunun için öncelikle gerekli testlerin yapılması ve uzman görüşünün alınması gerekir. Bu hormonun düşük olması özellikle emziren anneleri psikolojik olarak etkileyeceği için prolaktin ilacı kısa sürede sonuç alınmasına yardımcı olabilir. Uzman hekimce yürütülen tedavinin yanında kişinin psikolojik destek alması da tedaviye olumlu bir şekilde yansıyabilir.
