Ciddi bir psikiyatrik hastalık olan bipolar bozukluk, çevresel ya da genetik faktörlerin etkileriyle ortaya çıkar. Bipolar bozukluk, manik depresif bozukluk veya manik depresyon adıyla da bilinir. Bipolar bozukluk neden olur, bipolar bozukluk nedenleri nelerdir? İşte bipolar bozukluk hakkında merak edilen her şey….
Bipolar bozukluk nedir?
Bipolar bozukluk manik depresif bozukluk ya da iki uçlu bozukluk olarak da bilinen bir duygu durum bozukluğudur. Afektif bozukluk olarak da sınıflandırılabilir. Önceden tahmin edilemeyen ve yaşam boyu tekrarlayan mani, hipomani ve depresyon dönemleri yaşanır. Bazı dönemlerde ise, hem depresyon hem mani belirtileri birleşerek karışık bir biçimde ortaya çıkar.
Bipolar bozukluk yaşayanlar da erken teşhis oldukça önemlidir. Tanıyı kolayca koymak için hastanın ani ruhsal değişikliklerini fark etmek gerekir. Bipolar bozukluk insanlara riskli davranışlar nedeniyle zarar verir, herhangi bir tedavi uygulanmazsa intihar ve ölüme neden olabilir. Bipolar bozukluk genelde çok erken yaşlarda ortaya çıkar ve ömür boyu devam eder. Bipolar yaşayan kişiler hastalığın değişken yapısından rahatsız olduklarını fark etmeyebilirler bu yüzden uzun süre tedavi edilmeden hayatlarına devam edebilirler. Bu yüzden yakın çevrelerin ve ailenin bu hastalığı fark etmesi oldukça önem taşır.
Bipolar bozukluk, kadın erkek, yaş, dil, din, ırk fark etmeksizin herkeste görülme olasılığı eşittir.
Bipolar bozukluk belirtileri nelerdir?
Bipolar bozukluğu belirtileri her aşamada ve her kişide farklı belirtiler gösterir. Hastalığın, mani, hipomani ve depresyon dönemlerinde farklı belirtiler yaşanır. Bipolar bozukluk kişilerin enerji seviyelerindeki ani yükselmeyle gerçekçi olmayan düşüncelere, ani ve dikkatsiz davranışlara neden olabilir.
Mani dönemi aniden başlar ve en az bir hafta devam eder. Kişi bu süreçte hareketlilik, aşırı güven, az uyuma, neşe, öfke, enerji artışı, fazla para harcama, riskli girişimler, çok konuşma, hızlı düşünme ve dikkat dağınıklığı gibi belirtiler gösterir. Kişi bu aşamada tedavi edilmezse bu durum haftalarca devam edebilir ve kişi kendine bu sürede büyük zararlar verebilir. Hasta olan kişi genellikle hasta olduklarını fark etmez ve tedaviyi reddeder. Bu durumda hasta hastaneye yatırılarak tedavi edilmelidir.
Hipomani dönemi daha kısa sürer ve belirtileri maniye göre daha hafif görülür. Yüksek duygu durum, enerji artışı, az uyuma, fazla konuşma, hareketlilik gibi başlıca mani belirtileri vardır. Hipomani de psikotik belirtinin olmaması, hastaneye yatışa gerek duyulmaması, hastanın hayatı ve işlevselliği mani dönemindeki gibi bozulmaz. Hipomani en az 4 gün boyunca devam eder.
Depresyon döneminde ise hasta depresif bir ruh hali içerisindedir, bir şeye olan ilgisi azalır ya da herhangi bir durumdan zevk almamaya başlar. Hasta kendini çökmüş, mutsuz, sıkıntılı, üzüntülü, ağlamaklı ve psikolojik bir acı içinde hisseder. Hayat anlamsız gelir, bir boşluğun içinde kaybolduğunu hisseder, ilgi, dürtü ve istekleri yok olmuştur. Bir türlü uyku uyuyamaz ya da aşırı uyku halinde olur. İştahı açılır ya da kilo kaybederek zayıflar. Hastada anksiyete, huzursuzluk, hareketlerde yavaşlama, suskunluk hali de sık görülmeye başlanır. Halsizlik, yorgunluk, enerji azalması, kendisini değersiz hissetme, suçluluk ve pişmanlık gibi duygular, kendine olan güvende azalma görülür. Konsantrasyon güçlüğü, kararsızlık, unutkanlık, intihar düşünceleri ya da girişimleri, ölüm depresyonun en ağır sonuçlara neden olan belirtileridir.
Depresyon dönemleri hastada uzun sürer, ağır şiddette ilerler. Depresif dönemlerin antidepresan ilaç tedavisine yanıt verme oranı düşüktür ya da tek başına antidepresan ilaçlar ile tedavi yapılırsa manik kaymaya neden olabilir. Bu nedenle bipolar bozukluğun depresyon dönemi tedavisi farklıdır. Sadece depresyon dönemi geçiren, henüz mani, hipomani dönemi geçirmemiş birine bipolar bozukluk tanısı konulamaz.
Bipolar bozukluk belirtileri “Mani” ve “Depresyon” olmak üzere iki farklı kategoriye ayrılır.
Mani ya da Hipomani döneminde karşılaşılan semptomlar:
- Olması gerekenden daha fazla neşe, öfke, sinirlilik ya da agresiflik
- Alışılmışın dışında yüksek duygu durumu, iyimserlik
- Kendisiyle ilgili gerçekçi olmayan üstün düşünceler
- Uyku ihtiyacında azalma, buna rağmen günlük enerjinin aşırı artması
- Başkalarının anlamakta zorlanacağı kadar hızlı konuşma ve konudan konuya geçme
- Zihinde çok fazla düşüncelerin oluşması, bir fikirden diğerine hızla değiştirme
- Odaklanmakta güçlük görülmesi
- Cinsel dürtülerde alışılmışın dışında bir artış
- Madde ya da alkol kullanımı
- Sonuçları düşünmeden hareket etme
- Şiddetli derecede halüsinasyon görme
- Abartılı bir özgüven
- Düşüncesizce doyuma ulaşma isteği (alışveriş çılgınlığı, ani seyahat fikirleri, aşırı ya da rastgele cinsel ilişki, hızlı araba kullanma…)
Depresyon döneminde karşılaşılan semptomlar:
- Düşük ruh hali
- Uykusuzluk veya aşırı uyuma
- Her zamanki aktivitelere karşı ilgi ya da haz eksikliği
- Düşük enerji seviyesi
- Üzüntü, yalnızlık, çaresizlik, suçluluk duygusu
- Yavaş konuşma, yorgunluk ve zayıf koordinasyon
- İntihar düşüncesi ya da girişimi, ölümü düşünme
- Düşük konsantrasyon
- Özgüven eksikliği
Bipolar bozukluk testi
- Hayatta iyi giden şeylerin olmasına rağmen en ufak şeyleri kafaya takarak mutsuz olmak.
- Depresyon ve atak halleri sırasında alkol ve uyuşturucu gibi madde bağımlılığına karşı koyamamak.
- Çok az uyumak ya da çok fazla uyumak.
- Başladığı işleri bir türlü bitirememek.
- Daha sonra pişmanlık duyacağı ani kararlar almak .
- Atak dönemleri özellikli olarak odaklanma ve dikkat sorunu yaşamak.
- Normal bir anda çok konuşmaya ve çok düşünmeye başlamak.
- Bir anda kendisini korkak olarak hissederken hemen ardından agresif ve sinirli olarak hissetmek.
- Aşırı alıngan olmak her şeyi yanlış anlamak.
- Aniden kendini sevme ve kendine güven duygusu.
Bipolar bozukluk çalışmaya engel mi?
Bipolar bozukluk hastalığı, hastalık seviyesine göre çalışma durumunuzu engelleyebilir. Eğer, kişi ileri derecede bipolar bozukluk yaşamıyorsa psikoterapi ya da çeşitli tedavi yöntemleriyle çalışma hayatına devam edebilirler. Fakat ileri derecede bipolar bozukluklar da kişinin hem kendisine hem de bir başka kişiye zarar vermesi yüksek ihtimal olduğu için çalışmamaları gerekmektedir.
Bipolar bozukluk tedavisi nasıldır?
Bipolar bozuklukların tedavisinde hastalık ne kadar erken teşhis edilirse kişinin iyileşme sürecindeki başarı şansı da o derece artar. Bipolar bozukluk, psikoterapi ve ilaçlarla tedavi edilebilen bir hastalık türüdür. Manik ve depresif ataklar tedavide tam düzelme görüşür, kişi normal yaşantısına döner ve işlerine devam edebilir hale gelir. Bipolar bozukluğu olanların yaklaşık olarak yüzde 90’ı yaşamları boyunca en az bir kere, üçte ikisi de iki kere ya da daha fazla hastaneye yatırılır.
- İlaçla tedavi
Bipolar bozukluğun belirtilerini kontrol altına almakta en önemli ilaçlar duygu durum dengeleyici ilaçlardır. Ayrıca uykusuzluk, kaygı gibi belirtiler için doktor ek ilaç verebilir.
- Duygu durum dengeleyicileri
Mani, hipomani, depresyon ve karma dönemlerde ve uzun süreli koruyucu tedavilerde kullanılır. Yan etkileri nedeniyle birinden diğerine doktor kontrolüyle geçilebilir.
- Antidepresif ilaçlar
Sadece depresyon ve çökkünlük dönemi sırasında kullanılan ilaçlardır. Bipolar bozuklukta antidepresanlar tek başına kullanılmaz, bu ilaçlar duygu durum düzenleyicilere ek olarak verilir.
- Antipsikotikler
Özellikle mani bozukluğun tedavisinde, bazen de depresyon tedavisi sırasında kullanılır. Daha seyrek olmakla birlikte, koruyucu tedavi olarak da uzun dönemde kullanılabilen ilaç türüdür.
- Elektrokonvülsif tedavi (EKT)
EKT özellikle şiddetli depresyonda hayat kurtarıcı, güvenilir ve etkili bir tedavi yöntemidir. Ayrıca hamilelerde ve yaşlılarda EKT güvenle uygulanabilir. Bazen ilaçlara yanıt alınamayan manik dönemlerde de kullanılabilir.
- Psikoterapi
Psikoterapi ile birlikte manik ya da depresif atakları etkileyen stres faktörlerini etkisinin azalması, stresle başa çıkma yöntemlerinin geliştirilmesi sağlanabilir. Hastalık dönemlerinde kişinin hayat yaşantısını olumsuz etkileyecek sorunların çözümünde de psikoterapiden yararlanılabilir. Ayrıca psikoterapi, yeni bir atağın gelmekte olduğunu işaret eden erken bulguları tanıma konusunda yardımcı olabilir. Psikoterapi bazen bireysel bazen de grup ya da aile terapisi şeklinde planlanabilir.
- Hastaneye yatış
Tedavi için hastaneye yatış sıklıkla gereken bir yöntemdir. Mani hastaların genelde hasta olduklarını kabul etmezler. Eğer intihar girişimi riski varsa, hastaneye yatış mutlaka gereklidir. Mani ve depresif dönemlerin erken tanı ve tedavisi, hastaneye yatış olasılığını azaltır.
- Yaşam boyu önleyici tedavi
Yapılan çalışmalarda düzenli olarak 5 yıl boyunca koruyucu tedavi kullanan ve bu dönemde hiç hastalanmamış kişilerin önemli bir bölümünde ilaç tedavisi kesildikten sonra hastalığın tekrarlamaya başladığı ortaya konulmuştur.
- Bipolar bozukluk ilaçları nelerdir?
Bipolar bozukluk hastalığının tedavisinde kullanılan pek çok sayıda ilaç vardır. Doktor ilaçları seçerken, hastanın geçmişteki hastalığında edindiği olumlu deneyimlere, yan etki profiline ve kontrendikasyonlara göre karar verir. Bu ilaçları kendi tercihinize göre kullanmamalısınız. Mutlaka uzman bir doktor tarafından yazılmalıdır.
- Quilonum, Hypnorex retard
- Orfiril, Ergenyl
- Tegretal, Timonil
- Lamictal
- Trileptal
- Solian
- Abilify
- Leponex
- Zyprexa
- Invega
- Seroquel
- Risperdal
- Zeldox
- Haldol
- Fluanxol
- Ciatyl
- Valium
- Tavor
- Adumbran
- Stilnox
- Ximovan
Antidepresan ilaçlar
- Fluktin
- Seroxat
- Trevilor
- Saroten, Amineurin
Bipolar bozukluk neden olur?
Bipolar bozukluğun ortaya çıkış nedeni tam olarak bilinmese de tıbbi bir hastalık çeşididir. Beynin kimyasında ve sinyal iletimi düzensizlikleri bipolar bozukluğa neden olur. Bipolar bozukluk yatkınlığı düşünce, davranışlar ve duyguları düzenleyen beynin frontal korteks, limbik sistem bölgelerinde dopamin, noradrenalin, serotonin ve glutamat isimli ileti sisteminde görev alan monaaminlerin çalışmasında değişiklik yaratır.
Bipolar bozukluk genetik midir?
Bipolar bozuklukta genetik yatkınlık önemli bir risk olarak görülür. Buna rağmen aile ve akrabalarında bipolar bozukluk olmayan kişiler de yüzde 1 ila 2 oranında da bipolar bozukluk görülebilir. Anne, baba ya da kardeş gibi birinci dereceden yakın akrabalarında bipolar bozukluk olanlar da bu hastalığın görülme olasılığı yüzde 7 ila 8 arasındadır. Bu durum tek yumurta ikizlerinde daha farklıdır eğer ki, ikizlerden birinde bipolar bozukluk varsa diğer ikizde de bu hastalığın görülme olasılığı yüzde 45 ila 60’a kadar yükselir.
Bipolar bozukluğun tedavisinde kendinize yardım etmek için neler yapabilirsiniz?
- Bipolar bozukluk ve depresyon arasındaki farkları doğru ve iyi bir şekilde öğrenmelisiniz.
- Bipolar bozukluğun tedavi yöntemlerini araştırın.
- İlaç tedavisinin yanında psikoterapi uygulamalarının neden gerekli olduğunu iyi anlayın.
- Bipolar bozukluk hakkında yapabildiğiniz kadar çok araştırma yapın.
- Bipolar bozukluk semptomların neden olduğu davranış değişikliklerini takip edip bunları belirlemeye çalışın.
- Ailenizi ve yakın çevrenizi konu hakkında bilgiler verip eğitin, mümkün olduğunca terapi sürecine onları da dahil etmeye çalışın.
- Sağlıklı bir yaşam biçimi edinmek için çalışın.
- Sizin için en uygun olan terapi seçeneğini bulmaya çalışın.
