Günümüzde sıklıkla karşılaşılan nörolojik hastalıkların başında gelen epilepsi nedir? Epilepsi hastalığının belirtileri ve nedenleri nelerdir, nasıl tedavi edilir? İşte epilepsi hakkında bilinmesi gerekenler bütün şeyler…
Toplumda “sara” olarak bilinen epilepsi hastalığı erken tanı, doğru tedavi ve düzenli takipler ile kontrol altında tutulabiliyor. Epilepsi hastalığıyla ilgili doğru bilinen yanlışlar ise hastaların tedavi sürecini ve tüm yaşamını olumsuz etkileyebiliyor. Epilepsi hastalığıyla ilgili bilinmesi ve dikkat edilmesi gereken noktalar hakkındaki her bilgiyi makalemizde bulabilirsiniz.
Epilepsi hastalığı nedir?
Epilepsi nedir diye merak eden herkes için; epilepsi nöbeti ya da epilepsi krizi, beyin normal aktivitesinin, sinir hücrelerinde geçici olarak meydana gelen anormal elektriksel aktivite sonucu bozulması ile oluşan bir durumdur. Halk arasında “Sara Hastalığı” olarak da bilinir. Epilepsi, kendini epileptik nöbetler ile gösterir. Epileptik nöbet gerçekleştiğinde hastada gelip geçici bilinç kaybı ya da farklı özelliklerde belirtiler olur. Kişinin tek bir nöbet geçirmesi, epilepsi hastası olduğu anlamına gelmez. Her epileptik nöbet geçiren kişi epilepsi hastası demek değildir. Nöbetler zaman içinde her hasta için belli özelliklerde, bazen kendiliğinden bazen de tetikleyen faktörler ile tekrarlarsa epilepsi yani sara hastalığı tanısı konulur.
Epilepsi çok yaygın bir hastalıktır. Dünyada yaklaşık 40 milyon sara hastası vardır. Ülkemize bu sayı 700 bin civarındadır. Erkek ve kadınlarda eşit sıklıkta görülen bu epilepsi hastalığı her yaş grubunda görülmekle birlikte en fazla en genç ve en yaşlı grupta görülür. Epilepsi çocukluk ve ergenlik çağının en sık, erişkin döneminin de inmeden sonra ikinci sıklıkta görülen nörolojik bir hastalığıdır.
Epilepsi uzun süreli tedavi ve izleme gerektirir. Böylece yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilirsiniz. Doğru tedavi ile hastaların büyük kısmında nöbetler kontrol altına alınır ve hasta normal yaşantısını sürdürür. Bu nedenle nöbetlerin kontrol altına alınması çok önemlidir. Ancak hastaların % 25’inde uygun ilaç kullanımına rağmen nöbetler kontrol altına alınamayabilir. İlaç tedavisine dirençli epilepsi hastaları ve antiepileptik ilaç tedavisini yan etkilerinden dolayı tolere edemeyen hastalar epilepsi cerrahisi adayıdır.
Epilepsi sadece sinirsel bir hastalıktır ve epilepsi hastalarının asla zihinsel bir rahatsızlığı ve zeka anormallikleri yoktur.
Epilepsi belirtileri nelerdir?
Epilepsi hastalığı için erken teşhis çok önemlidir. Hastalık çocuk yaşlardayken kendini göstermeye başlar, o dönemde anne ve babaların gözlemleri teşhis için oldukça önemlidir. Epilepsi belirtileri için; çocuğun arada bir ağzını şapırdatması, kol ve bacaklarında ani sıçramalar ya da irkilmeler olması, burnuna kimsenin duymadığı kötü koku gelmesi veya çocuğun arada bir gözünün dalması, bir yere birkaç saniye boyunca boş boş bakması gibi durumlar gözlemlenebilir. Bu gibi davranışların görülmesi halinde uzman bir doktora görünmenizde fayda var.
Epilepsi hastalığının belirtileri;
- Bayılma
- Şuur kaybı ve aniden yere yığılma
- İdrar kaçırma
- Ağızdan köpük gelmesi ya da kusma
- Kol ve bacaklarda kasılma
- Bacak ve kol hareketlerini kontrol edememe
- İstemsiz titreme
- Gözlerin belli bir noktaya sabit bakması
- Tüm vücudun ya da vücudun belli bir kısmının kasılması ve titremesi
- Nefes darlığı ya da nefes kesilmesi
- Dişlerin birbirine kenetlenmesi ve dili ısırma
- Baygınlık geçtikten sonra şaşkınlık ve uyuklama
- Tırnaklarda, dudaklarda ya da vücudun herhangi bir yerinde morarma
- Sorulan sorulara cevap vermeme
- Baş, omuz, el veya tüm vücutta sıçrama gibi istemsiz hareketler
- Nöbetten sonra endişe, korku, ağlama krizleri, bilinçsizce ortalıkta dolaşma, yarım saat kadar geçmişin hatırlanmaması ve bilinç bulanıklığı gibi durumların yaşanması
Epilepsi tedavisi nasıldır?
Epilepsi hastalığının tedavisi iki şekilde uygulanır. İlk tedavi yöntemi ve ana tedavi ilaçlardır ve nöbetleri durdurmaya yöneliktir. En önemli nokta ilaçların düzenli ve planlı kullanılmasıdır. Her 5 hastadan 4’ünde uygun ilaçlar seçildiğinde ve yeterli dozda alındığında nöbetler kesilir. Nöbete neden olan beyinde bir tümör ise ilk olarak tümörün çıkarılması gerekir. Fakat bazı ameliyatlardan sonra epilepsi devam edebilir ya da bazen tümör önceden nöbet yapmazken ameliyat sonrasında nöbet yaşanabilir.
Epilepsinin nedenine göre ilaca zor yanıt veren tipler olabilir. Bazı epilepsi tiplerinde bir süre ilaç kullanımı sonrası hasta nöbetsiz olarak hayatına devam edebilir. Bazılarında ise hasta ömür boyu ilaç kullanmak zorunda kalabilir.
Epilepsi ilaç ile kontrol altına alınamazsa ve kaynaklandığı beyin odağı kesin tespit edilebilirse diğer bir yöntem olan epilepsi cerrahisi ile buraya müdahale edilebilir. Bu müdahale sonrası hasta yine genellikle ilaç kullanmaya devam etmek zorunda kalabilir ama aldığı ilaç ve geçirdiği nöbet sayısı azalır.
Epilepsi ilaçları nelerdir?
Epilepsi tedavisi ilaçlarla yapılır. Epilepsi tedavisinde kullanılan ilaçlar ile epilepsi nöbetleri % 50 ila % 80 arasında kontrol altına alınır. Epilepsi ilaçlarını en az 2 yıl düzenli kullanmak gerekir. Bu süre hastanın durumuna göre değişiklik gösterebilir hatta bazı hastalarda ömür boyu da kullanılabilir. Epilepsi ilaçları şu şekildedir;
- Depakin
- Luminal
- Tegretol
- Karazepin
- Epdantoin
- Petimid
- Mysolin
- Keppra
- Lamictal
- Topamax
- Neurontin
Epilepsi krizi nasıl olur?
Epilepsi krizi geçiren bir hastaya soğan koklatmak, hastanın ağzını zorla açmaya çalışmak ya da hastayı sarsmak gibi bir çeşit yöntemlerde bulunuyoruz. Peki bu yöntemler doğru mu, epilepsi krizi geçiren bir hastaya nasıl müdahale etmemiz gerekiyor?
Epilepsi nöbeti ile karşılaşınca ne yapılmalı?
Epilepsi hastası, epilepsi nöbeti ya da diğer adıyla epilepsi krizi geçirdiği sürece hiçbir şekilde müdahale etmemeniz gerekiyor. Epilepsi krizi geçiren hastanın ağzını açmak için dişlerinin arasına parmak, kaşık sokmaya çalışmak, kemer ile dişlerin arasını açmaya çalışmak ya da kasılmalara engel olmak için tutmak, bastırmak hastaya zarar verebilir. Epilepsi nöbeti normal şartlar altında 1 ila 2 dakika içerisinde son bulur. Eğer epilepsi nöbeti bu süre içerisinde sonlanmıyorsa hastayı mutlaka hastaneye götürmelisiniz.
Hasta epilepsi nöbeti geçirdiği sırada çevre faktörlerin ona zarar vermesini engellemek için bazı önlemler almalısınız. Bu önlemler;
- Hasta epilepsi nöbeti geçirdiği sırada etrafında hastaya zarar verebilecek keskin ya da sert objeler, cisimler ya da eşyalar varsa ortadan kaldırılması gerekir. Çünkü hasta nöbet sırasında düşme ve kasılma yaşayacağı için bu eşyalar ona zarar verebilir.
- Epilepsi krizianında hastanın boğazını sıkan, sıkı bağlanmış kravat, eşarp, fular, şalgibi giysiler veya aksesuarlar hastanın rahat nefes alabilmesi için gevşetilmelidir.
• Hastaya soğan, kolonya gibi şeyleri koklatmanın epilepsi nöbetlerinde tedavi edici hiçbir etkisi yoktur. - Nöbet geçiren bir hastayayakınları ya da çevresindeki insanlar tarafından kol ve bacaklarının tutulması, bastırarak kontrol altına alınmaya çalışılması hastada omuz çıkığı oluşması gibi ortopedik sorunlara sebebiyet verebilir.
- Hasta kasılırken ağzını açmaya çalışmak; çene çıkığı, dişlerini kırma, açmaya çalışan kişinin parmaklarının hasta tarafından ısırılması, kanamaya sebep olma gibi pek çok olumsuzluklaraneden olabilir.
- Epilepsi hastası krizden sonrakendini yorgunluk hissedebilir, geçici olarak bilinç kaybı ve sersemlik durumu yaşayabilir. Bu yüzden hasta bir süre dinlendirilmelidir.
Epilepsi krizi sırasında ne yapılmalı, ne yapılmamalı?
Epilepsi kriz anında yapılması gereken ilk şey, vücudunda meydana gelen titremelerin, hareketlerin hastaya zarar vermesini engellemek.
İkinci olarak hastayı yere yatırmak ve sağ ya da sol tarafına doğru çevirin ve başının altına yumuşak bir yastık koymak gerekiyor. Bunları yaptıktan sonra sadece bekleyin.
Hasta kriz sırasında eğer dişlerini sıktığı için dilini ısırmak gibi zarar veren bir haldeyse müdahale etmeyin, kitlenen dişleri açmaya çalışmayın.
Epilepsi çeşitleri
Epilepsi nöbetleri genellikle birkaç saniye ya da birkaç dakika süren nöbetlerden oluşur. Epilepsi çoğunlukla 4-5 yaşları arasında görülmektedir. Epilepsi krizlerinin çeşitleri;
İyi huylu rolandik epilepsi
Epilepsi çeşitleri arasında en sık görülen ve çocukluk çağı epilepsi çeşitlerinden biridir. İyi huylu rolandik epilepsi genellikle ilkokul dönemlerinde görülür ve ergenlik çağının atlatılmasıyla birlikte hastalıkta atlatılır. Bu epilepsi çeşididinde hasta hafif nöbetler geçirir, geceleri uykusundan uyanıp konuşamama, ağzından salya gelmesi ve dudağın bir tarafa doğru eğilmesi gibi durumlar yaşanır. Ayrıca bazı hastalarda şuur kaybı ya da tüm vücudu saran değişik büyük dereceli etkiler de görülebilir.
İyi huylu oksipital lob epilepsisi
Epilepsi çeşitleri arasında yine çocukluk çağlarında görülen bir türdür. Hastanın bakışlarında uzun süre bir noktaya odaklanma, görsel bozukluk yaşama, mide bulantısı, kusma ve nöbetler sonrası yaşanan baş ağrıları şikayetleri bulunur. Bu epilepsi çeşidi de iyi huylu rolandik epilepsi gibi ergenlik dönemi sonrasında atlatılabilir.
Temporal lob epilepsisi
Bu epilepsi çeşidine verilen isim hastada oluşan nöbetlerin beynin şakak bölgesinde çıkmasından dolayı oluşmuştur. Daha çok yetişkin kişilerde görülen bir epilepsi türüdür. Tuhaf davranışlar, şuur kayıpları ve hastanın bazı tuhaf durumları hatırlaması gibi etkileri bulunur. Nöbetler genellikle hafiftir, ancak bazı hastalarda büyük nöbetler de görülebilir.
Çocukluk çağı absans epilepsisi
İlkokul dönemlerinde başlayan bu epilepsi çeşidinde, yaklaşık 5 saniye ile 1 dakika kadar süren dalgınlıklar meydana gelir. Hasta o anda ilgilenmekte olduğu şeyden alakasını keser ve gözlerde kayma meydana gelir. Bazı çocuklarda büyük nöbetler de görülebilir. Bu tür epilepsi de ergenlik çağı ile birlikte son bulabilir.
Juvenil myoklonik epilepsi
Ergenlik dönemlerinde görülen bu epilepsi çeşidinde hastada sabah saatlerinde ani irkilmeler meydana gelir. Bu nöbetler sırasında elinde bir şey bulunan çocuk elindekini düşürebilir, hatta bazı çocuklarda görülen nöbetler daha büyük nitelikte de olabilir. Uzun süre bir tedavi gerektirir ve tedavi sonucunda genellikle iyileşme görülür.
Frontal lob epilepsisi
Beynin frontal lob adı verilen ön bölgesinde meydana gelen nöbetlerden ötürü bu ismi alan epilepsi çeşididir. Bu türde farklı nöbetler görülebilir ve nöbetler ani bir şekilde kendini gösterir.
İyi huylu ailesel bebeklik çağı epilepsisi
Bu epilepsi çeşidi yeni doğmuş ya da bebekliğin ilk aylarında meydana gelir. Bebeğin ailesinde böyle bir durum olması, hastalığın genetik olarak çocukta da olmasını etkiler. Fark edildiği andan itibaren uygulanan kısa bir tedavi ile hastalığın ortadan kaldırılması mümkündür.
Işığa duyarlılık gösteren fotokonvulsif epilepsi
Bu türde epilepsi ışığa karşı duyarlılık gösterir. Eğer ki epilepsi hastada nöbetlere neden olmuyorsa, televizyon izlerken, bilgisayar başındayken, güneş ışığının yoğun olduğu zamanlarda gerekli önlemlerin alınması ile bu epilepsinin önlenme imkanı vardır. Bu epilepsi çok nadir görülen bir durum olması nedeniyle her epilepsi hastasında ışığa duyarlılık görülmez.
İnfantil spazm
1 yaş öncesi dönemlerde görülen bebeklik çağında meydana gelen bir epilepsi türüdür. Hastanın tüm vücudunda öne ya da arkaya doğru kasılmalar gerçekleşmesi biçiminde nöbetler olur. Hastada görülen kasılmalar arka arkaya tekrar eder. Beyin hasarları sonucu ya da metabolik sorunlar yaşanması ile bu nöbetler ortaya çıkar. Hastada oluşan nöbetlerin nedeni bulunamadığı zaman bu duruma ”west sendromu” adı verilir. Hastalarda ACTH iğne tedavisi ile hastalık ilerlemeden kontrol altına alınır. Hızlı kasılmalar ve şiddetli bir biçimde şimşek çarpmasına benzeyen değişik kasılmalar halinde de kendini gösterir.
Epilepsi nedenleri nelerdir?
Epilepsi nedenleri genellikle bulunmaz, bazı epilepsi çeşitleri doğuştan ya da genetik olabilir. Ancak epilepsi sıklıkla çocukluk zamanında ortaya çıkar. Epilepsi nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz;
- Doğum sırasında beynin oksijensiz kalması ya da zedelenmesi
- genlerin bulunduğu kromozomlarda meydana gelen hastalıklar
- Enzim eksikliği
- Beyin zarlarında iltihap oluşması
- Menenjit
- Beyinde meydana gelen tümörler
- Gebelikte ortaya çıkan ve bebeğin gelişmesini önleyen bazı hastalıklar
- Gebelikte annenin sigara, alkol veya madde kullanması
- Trafik kazası sonucu beyin zedelenmesi
- Travma geçirme
- Ateşli havale geçirme epilepsi nedenleri arasında yer alır.
Epilepsi ameliyatı
Epilepsi ameliyatı, epilepsi hastalığı olan herkese ilk başta önerilen bir tedavi yöntemi değildir. Bir epilepsi hastasının ameliyat olabilmesi için;
Birden fazla çeşit ilacın tek tek ya da kombinasyonlar şeklinde uygulanması ve uygulanan tedaviden istenilen seviyede cevap alamaması gerekmektedir.
Bu sebeplerin dışında hastanın geçirdiği nöbet sayısı da önemli bir etkendir. Günümüzde, yıllarca antiepileptik ilaç kullanmasına rağmen nöbeti kontrol altına alınamayan 70 bin hasta bulunuyor. Bu hastalar, epilepsi ameliyatı için en uygun grubu oluşturuyor.
Epilepsi ameliyatı çok ciddi bir çalışma gerektirir. Bu ameliyatlar çok az merkezlerde yapılıyor. Epilepsi ameliyatı için deneyimli ve eğitimli bir ekibin yanı sıra teknolojik alt yapı da e önemli unsuru oluşturuyor. Epilepsi ameliyatlarında başarı şansı oldukça yüksektir. Temporal lob epilepsi ameliyatlarının % 80’inde nöbetler tamamen sona erdirilir. Kalan % 20’sinde ise nöbetler azalır ve kontrol altına alınır. Beynin diğer bölgelerinde başarı şansı biraz daha düşüyor, fakat bu şans her zaman % 50 daha yüksektir. Epilepsi ameliyatından sonra hastaların yaşam kalitesi artar.
Epileptik odak noktasının riskli bölgede yer alması sebebiyle epilepsi ameliyatı olamayan kişilere “vagal sinir stilümatörü” isimli alternatif bir yöntem uygulanır. Bu yöntem ile, kalp pili gibi küçük bir operasyonla göğüs duvarına yerleştirilen cihaz ile vagus siniri uyarılır, şiddeti ve frekansı hekim tarafından ayarlanan uyarı sinire iletilir ve vagal sinir stimülatörü yöntemi sonucu nöbetler sona erer ya da büyük bir şekilde azalır. Bu yöntem özellikle çocuklar için çok uygun bir yöntemdir.
Epilepsi geçer mi?
Epilepsi çok dirençli değilse genellikle doğru teşhis ve doğru ilaçla büyük ölçüde ortadan kaybolabilir. Ancak epilepsi tedavisinde başarı sağlanması için ilaçların mutlaka düzenli kullanılması gerekiyor.
Primer tip epilepsiler doğru teşhis ve doğru ilaçla 2 – 5 yıl arasında tamamen ortadan kayboluyor. Fakat herhangi sebebe bağlı olarak meydana gelen epilepsilerde ilacı ömür boyu kullanmak gerekir. Çünkü beynin o bölgesinde hasar olduğu için uyarısı daima bozuk kalıyor.
Epilepsi hastalığından şüphelenilen kişiye öncelikle bir beyin MR’ı ya da beyin tomografisi çekip epilepsiye neden olan bir etkenin olup olmadığını araştırmak gerekiyor. Epilepsi tanısı EEG ya da beyin elektrosuyla konulur ve bununla birlikte takip edilir. Beynin hangi bölgesinde uyarı varsa elektro bunu gösteriyor, böylece hastalığın derecesi ve şiddetini doktorun tespit etmesini kolaylaşıyor. EEG, günümüzde bunu sağlayan tek teşhis cihazı. Ayrıca hasta ilacı kullanırken ilaç dozunun kandaki seviyesinin mutlaka kontrol edilmesi gerekiyor.
