Güzelliği ile her evin başköşesinde yerini alan çiçeklerin başında gelen orkide hakkında birçok kişi sayısız noktayı merak ediyor. Her zaman aranan ve modası asla geçmeyen bu asil çiçek zevk sahibi kişilerin beğenisini kazanıyor. Hemen hemen her çiçekçi de rahatlıkla bulabileceğiniz orkide çiçeği bakım sürecinden çoğaltma sürecine kadar birçok evreden geçiyor. Bu evrelerin her biri bir hayli önemli. Sizde evinizde orkide çiçeği yetiştirmek ve her sabah onun eşsiz güzelliği ile karşılaşmak istiyorsanız orkide çiçeği bakımı konusunda dikkat edeceğiniz küçük noktalarla mükemmel sonuçlara ulaşabilirsiniz.
Orkide Hakkında
Türkiye’de genellikle Anadolu’da yetişen orkide gerekli koşullar sağlandığında sera ve bahçelerle de yetişiyor. Salepgiller familyasının bir çeşidi olan bu eşsiz bitkinin bazı türleri yavru vatan olarak anılan Kıbrıs’ın Beş Parmak Dağları’nda yetişiyor. Süs bitkisi sınıfına giren orkide çeşitleri genellikle ılıman iklim, serin ve tropik iklim özelliklerinde daha kolay yetişiyor. Çiçekli bitkilerin meydana getirdiği en geniş familyaya sahip olan orkide güzelliği dolayısıyla sıkça tercih ediliyor. Ilıman ve serin iklim bölgelerinde yetişen orkidelerin büyük çoğunluğu toprakta yetişiyor. Otsu bir bitki olma özelliği taşıyan orkidelerin klorofilsiz olanları da mevcut. Geniş bir familyaya sahip olması nedeniyle orkide her çeşitten ve özellikten karşımıza çıkabiliyor. Orkide bakımı da bu çeşitlere göre değişiklik gösterebiliyor. Yumrulu orkide türlerinin toprak altında iki adet yumrusu bulunuyor. Yapraklarıyla göze hitap eden orkidenin sarmal dizilişli bir yapısı bulunuyor. Bitkinin gövdesi bu yaprakların tutunmasına ve beslenmesine yardımcı oluyor. Orkide çeşitlerinden biri olan klorofilsiz türünde yaprak pul biçiminde karşımıza çıkıyor. Orkide türleri değişiklik gösterdikçe çiçeklerinde de bu fark kendini belli ediyor. Çiçeklerini erdişi, salkım, başak, tek simetrili ve bileşik salkım olarak ayırmak mümkün. Orkide çiçeğinin bakımı bu türlere göre değişiyor. Güzelliği ile dikkatleri üzerine çeken orkide, çiçekçilik sektöründe de önemli bir yere sahip.
Orkide Anlamı
Zarif ve asil görüntüsü ile orkide son derece derin anlamlar taşıyor. Hediye konusunda sıkça tercih edilen bu çiçek hediye edildiği zamana, çiçeğin türüne ve renklerine göre özel anlamlar taşıyor. Orkide anlamı genellikle sevgiyi ve zarafeti ifade ediyor. Genellikle sevgililerin ve eşlerin tercih ettiği bu çiçek sevdiğiniz kişiye bunu anlatmanın en güzel yolunu sunuyor. Annelerin almaktan en çok hoşlandığı ve sevginin gücünü ifade eden orkideler özel günleri daha da anlamlı kılıyor. Beyaz renk orkide saf ve temiz duyguları ifade ederken pembe orkide sevgiyi, mor orkide cesareti, sarı orkide yeniliği ve huzuru siyah orkide ise mükemmelliğin eşsiz duygusunu ifade ediyor. Sevdiklerinize hediye alırken onlara ifade etmek istediğiniz anlamları taşıyan renkleri seçebilirsiniz.
Orkide Nasıl Bakılır?
Güneş ışığını çok seven orkideyi genellikle ışık alan aydınlık noktalarda bulundurmak gerekiyor. Gün içinde yoğun bir şekilde güneş ışığına maruz kalmamalı. Öğlen güneş ışınlarının yoğun ve dik geldiği zamanlarda bu ışık orkide çiçeğini soldurabilir. Bu nedenle sabah ve akşamüstü zamanlarında güneş alması daha uygun. İlkbahar aylarında kök vermeye meyilli olan orkide çiçeği bakımı için bu dönem önemli. Orkide nasıl bakılır sorusunun en önemli cevabında ise kireç ve klor içeren sulardan uzak durmak yer alıyor. Hafif bir rutubetin çiçeğe iyi geleceğini söylemekte fayda var. Bu nedenle orkide çiçeğinin bakımında ara ara bu rutubeti sağlamak amacıyla kireçsiz su püskürtmeleri yapılıyor. Orkide budama sıklığı ve yöntemi de sulama kadar önemli elbette. Orkide budamasında bu işlemin çok sık tekrarlanmaması gerekiyor.
Orkide Nasıl Sulanır?
Özenli bir bakım ve sulama isteyen orkidenin sağlıklı büyümesi için kullanılan suyun önemi büyük. Orkide sulama konusunda seçilen suyun bayat olmaması gerekiyor. Klorlu su diğer bitkiler için ne kadar zararlıysa orkide içinde zararı o kadar yüksek. Musluktan alınıp direkt olarak bitkiyi sulamamak gerekiyor. Orkide sulamasında dinlenmiş su tercih etmeli ve bu suyun sıcaklığı ortam sıcaklığına göre ayarlanmalıdır. Bunun en önemli nedeni ise sulama sonrasında bitkinin şok yaşamasını önlemek. Eğer ortam sıcaklığından farklı bir su orkideye verilirse bitki ani değişiklik sonucunda şoka girebilir ve bu şok bitkinin sararıp solmasına neden olabilir. Orkide nasıl sulanır sorunun ikincisi olan sulama miktarı da sağlıklı bir büyüme için oldukça önemli. Çok fazla suya ihtiyacı olmayan orkideyi azar azar sulamak gerekiyor. Toprağı emici bir yapıya sahip olduğu için fazla eklenen sudan rahatsız olabilir. Çünkü bu su köklere çok çabuk iniyor ve kökler tarafından inen su hızlı bir şekilde çekilmeye başlıyor. Her gün bir çay bardağı miktarında su orkide için yeterli olabilir. Bitkinin büyüklüğüne ve toprağının kıvamına göre bu miktar değişebilir.
Orkide Toprağı
Sulama kadar önemli olan toprak seçiminde de oldukça titiz davranmanız gerekiyor. Orkide toprağı geçirgen bir yapıya sahip olmalı. Sık ve katı bir toprak bitkinin beslenmesi konusunda zorluklar çıkarabilir ve orkidenin köklerini rahatsız edebilir. Toprağında rahatsız olan orkide büyüme evresinde zorlanabilir çünkü orkidenin suyu aldığında köklere hızlı bir şekilde ulaştırması gerekiyor. Toprak seçiminde önemli olan diğer nokta ise pH değeri. Oldukça önemli bir nokta olan pH değerinin 4,5 – 5,5 aralığında olmasında fayda var. Asidik özellik gösteren bu toprak köklerin de daha sağlıklı olmasını sağlıyor. Toprak değiştirme ve gübreleme işlemlerinin sıklıkla tekrar edilmemesi gerekiyor. Aşırı derece yapılan gübreleme köklerin rahatsız olmasına ve yanmasına yol açarak orkidenizin solmasına neden olabilir. Bu nedenle orkidenin köklerinin çok fazla uyarılmamasında fayda var. Gübreleme işlemini seyrek aralıklarla ve bitkinizin mevcut durumuna göre ayarlayabilirsiniz. Bitkinizin yapraklarının canlılık oranı size sağlığı hakkında sinyalleri veriyor. Takibinizi bu şekilde yapabilirsiniz. Suyu emme süresine de dikkat edebilirsiniz.
Orkide Alırken Nelere Dikkat Edilmeli?
Her çiçeğin verdiği sinyaller gibi orkidenin de alınma sırasında size verdiği bazı sinyaller bulunuyor. Orkide bakımına başlamak, evinizin köşesinde bu güzel bitkiye yer vermek isterseniz orkide seçiminde bazı noktalara dikkat etmeniz gerekiyor. Türüne göre orkide fiyatları da değişiklik gösteriyor. Değişiklik gösteren orkide fiyatları sayesinde her bütçeye uygun bir seçenek mevcut. Küçük ama önemli detaylar sayesinde aldığınız orkide hakkında bilgiye sahip olabilirsiniz.
- Orkide alırken gözleriniz çiçeği açmış ve canlı seçeneklere gitsek de bu aşamada henüz çiçeği açmamış orkideleri almanızda fayda var. Eğer seçeneklerin hepsi çiçeğini açmışsa açan çiçek sayısının üçü geçmemesine dikkat edin. Orkidenin üzerinde bulunan kandiller çiçeklerden açmadan önce açmaya başlar ve dalların üzerinde göze çarpar. Çiçeklerden önce açmaya başlayan bu kandiller ne kadar fazla olursa çiçeklerin açmasına da o kadar az vakit kalmış demektir. Orkidenin çiçek açması her ne kadar güzel olsa da eğer daha uzun süreli orkideniz olsun istiyorsanız kandilleri ve içekleri açan orkideleri tercih etmemeniz gerekiyor. Çünkü kandilleri ve çiçekleri açan orkidelerin belirli bir büyüme oranına vardığı ve ömrü kısaldığı anlamına geliyor.
- Dallarının çok ince ve cansız olmamasına dikkat etmenizde fayda bulunuyor. Cansız ve zayıf bir gövde ilerleyen zamanlarda orkidenizin yeterli beslenmesine engel olabilir.
- Orkidenin yaprakları da sağlığı hakkında bilgi veriyor. Canlı ve yeşil yaprakları orkidenin sağlıklı olduğuna işaret ediyor. Bu nedenle orkide alırken yapraklarına dikkat etmenizde fayda var.
Orkide Nasıl Çoğaltılır?
Orkide üretiminde laboratuvar yöntemleri ve evde uygulanan yöntemler bulunuyor. Laboratuvar yöntemleri tahmin edildiği üzere hem zor hem uzun süreçleri içerisine alıyor. Buna imkanların da kısıtlı olması eklenince orkide çoğaltma yöntemlerinin en uygunu evde uygulanan yöntemler oluyor. Evde kullanılan bu yöntemler vejetatif yöntemler olarak adlandırılıyor. Hem daha hızlı hem de kolay bir çoğaltma seçeneği sunan bu yöntemlerin çeşitleri ve önemli noktalara bulunuyor. İşte orkide nasıl çoğaltılır sorusunun cevapları:
Orkide Tohumu İle Çoğaltma
Dünyanın en küçük tohumuna sahip olan orkide tohumu tek başına yeterli besini sağlayamıyor. Küçük bir hapın boyutuna yüz bin orkide tohumu sığdırıldığı düşünüldüğünde bir hayli küçük olan bu tohumları yalnız başlarına köklenmeleri elbette zorlaşıyor. Yeterli besini üretemeyen bu tohumlar çimlenebilmek için mantar türleri ile simbiyotik adı verilen birleşime giriyor. Bu birleşimden sonra çimlenebilen orkide tohumunun geç çimlenmesi en önemli sorunu. Gerekli enerjiyi diğer mantar türlerinden sağlayan ve bu şekilde çoğalmaya çalışan tohumları çimlenme aşamaları 10 – 12 yılı buluyor. Oldukça uzun bir süre isteyen bu tohumların geçirdikleri evre zorlu olduğu için orkide nesillerinin tehlikeye girmesine neden oluyor. Orkide nesillerinin tehlikeye girmesinin en temel sebebi bu çimlenme süresi ve güçlüğü olarak belirtiliyor.
Doku Kültürü İle Çoğaltma
Tohum yönteminden farklı olan bu orkide çoğaltma seçeneğinde orkidenin bazı yerlerinden kesilen küçük parçaların steril ve gerekli şartları sağlayan özel bir kavanozda bir süre bekletilmesi gerekiyor. Özel solüsyonların kullanıldığı kavanozlar bitkinin çoğalıp köklenmesini sağlıyor. Tohum yöntemine oranla daha hızlı ilerleyen doku ile çoğaltma yönteminde dikkat edilmesi gereken çok ince noktalar var. Bu şekilde orkide çoğaltmayı tercih ederseniz oldukça titiz davranmanız gerekiyor. Üstün melez orkide türlerinin üretilmesi için bu yöntem tercih ediliyor çünkü parçası alınan orkidenin genetik özellikleri çoğaltılan orkide de aynı oluyor.
Ayırma Yöntemi İle Çoğaltma
Sympodial orkide türünün çoğaltılmasında kullanılan bu yöntemde kökler ayrılıyor. Tek bir gövdede yan yana yani simpodial bir şekilde büyüme gösteren orkidelerin köklerinin yapısı ikiye bölünmeye müsait oluyor. Her gövde tek bir kök üzerinde büyüme gösteriyor. Ne kadar çok gövde olursa olsun bu durum değişmiyor. Her gövdenin bölünmeye müsait olan kök üzerinde gelişim göstermesinden dolayı bu ayrımı gerçekleştirmek ve gövdeyi ayrılan kök ile başka yerde büyütmek mümkün. Yalnızca bu ayırma işleminde oldukça dikkatli olmak gerekiyor. Eğer ayırma işleminde bir yanlış yapılırsa köklerin yanabilir ve işlevini kaybedebilir. Az sayıda gövdelerin de tercih edilmemesi gerekiyor. Az sayıda bulunan gövde ayrılma işleminden sonra kendini toparlama konusunda zayıf kalabilir. Ayırma yönteminin en başarılı olduğu dönem ise genellikle orkidenin büyüme ve henüz çiçeklerinin açmadığı dönem.
Ayırma Yöntemi Nasıl Uygulanır?
Eğer orkide saksısı değiştirme vaktiniz geldiyse bu sıra ayırma yöntemini uygulamanız için en doğru zaman. Ayırma işlemi uygulamaya karar verdiğinizde saksı değişim zamanını bekleyebilirsiniz. Ayrıca ayırma yönteminin başarılı bir sonuç vermesi için orkidenizin 8’den fazla gövdeye ulaşmasını bekleyin. 8’den fazlaya gövdeye sahip olan orkideler ayırma yönteminde ikiye ayrılabilir.
- Saksıdan çıkardığınız orkidenin köklerini topraktan temizlemekle işe başlayabilirsiniz. Köklerin üzerinde bulunan toprak ve kalıntıları en iyi şekilde temizlemenizde fayda var. Bunun ardından bir bıçak yardımı ile kökleri ikiye ayırabilirsiniz. Ancak kullanacağınız bıçağın temiz olduğuna dikkat etmeniz gerekiyor. Köklerin zarar görmemesi ve başka bakterilerin köklere geçiş yapmaması için bıçak temizliği önemli bir unsur oluşturuyor.
- Kökleri kesilen orkidenin diğer saksıya konulmadan önce köklerinde temizleme yapmanız gerekiyor. Buruşmuş yaprakları temizleyerek de orkidenizin nefes almasını ve daha sağlıklı büyümesini sağlayabilirsiniz. Kökleri temizlenen orkide saksısına yeni harç ile gömülebilir.
- Ayırma işlemi uygulanan ve yeni saksıya dikilen orkidenin harcının eski saksıda ki harç boyuna göre ayarlanması gerekiyor. Bu sayede orkidenin yaşadığı değişim şartlarından etkilenmesinin önüne geçilebilir.
- Ayırma işleminin ardından orkidenizi hemen gün ışığına koymamanız gerekiyor. Köklerin toprağa bağlanabilmesi ve gövdelerin kendine gelebilmesi için orkidenizi nemli ve gölge bir yere kaldırabilirsiniz. Yaklaşık bir hafta boyunca gölgeli ve nemli ortamda bulunan orkideyi bir haftanın sonunda normal alanına alabilir, gün ışığından faydalanmasını sağlayabilirsiniz.
Keiki Yöntemi İle Çoğaltma
Orkidelerin olumsuz koşullarda kendilerini koruması bu yöntemin kullanılmasını sağlıyor. Hawai dilinde keiki kelimesinin karşılığı dilimize çevrildiğinde bebek anlamına geliyor. Orkidelerin yetersiz bakım ve olumsuz koşullarda kendi bebeklerini üretmeye başlamaları sonucunda keşfedilen bu yöntemde bebeklerin anne orkideden dikkatlice alınması gerekiyor. Kendi sürekliliğini sağlamak amacıyla yavru üretmeye başlayan orkidelerin çiçek saplarından evvel yeni yapraklar çıkmaya ve bu yapraklardan kökler çıkmaya başlıyor. Bu şekilde kendini gösteren yavrunun kökleri orkidelerin bir nevi dış faktörlerden korunma yöntemi. Yavru orkidelerin genetiği aynı doku ile çoğalma yöntemindeki gibi anne orkidelerin genetiği ile tıpa tıp aynı oluyor. Kendi dokusuyla çoğalan orkideler yeni orkidelerin yaşamasına olanak sağlıyor. Yapraklarda çıkan köklerle kendini göstermeye başlayan orkidelerin başka bir saksıya alınması için belirli oranda büyümelerini beklemek gerekiyor. Eğer ayırma işlemi yeterli büyüme sağlanmadan gerçekleşirse yeni dikim yapılan saksı da yavru orkideler tek başına büyüme konusunda zorlanıyor, bazense yeni düşebiliyor. Bu çoğalma yöntemine en çok Epidendrum, Phalaenopsis, Dendrobium ve Oncidium orkidelerinde rastlanıyor.
Keiki Yöntemi Nasıl Uygulanır?
- Yavru orkidenin bulunduğu sapı alt ve üstlerinden yaklaşık 5 cm kalacak şekilde keserek çıkartın. Kesim işleminde kullanılan bıçağın temiz olması önemli bir nokta.
- Çıkan yavru kökleri ılık su ile zarar vermeden yıkamanız gerekiyor. Kullanılan suyun çok sıcak ve çok soğuk olmamasına dikkat etmelisiniz. Kullanılan ılık su köklerin yumuşayıp açılmasını ve saksı içerisine konurken zarar görmeden rahatça oturmasını sağlıyor.
- Yavru kökleri dikerken anne orkidede kullanılan saksıdan daha küçük bir saksı kullanmanız gerekiyor. Büyük bir saksıya koyarsanız yavru kökler için sağlıklı olmayabilir.
- Dikim esnasında kullanılan harcın anne orkidede kullanılan harç ile hemen hemen aynı olmasına özen gösterin. Anne orkidenin harcından çok farklı bir harç kullanmanız durumunda yavru kökler yerini yadırgayabilir, bu harcı benimsemeyebilir. Yavru köklerde şok etkisi yaratmamak için harca dikkat edin. Ancak anne orkide harcından daha küçük taneli harçları tercih edin. Dikim esnasında köklerin harç altın kalması büyüme noktası ve kesilen çiçek saplarının ise harcın üst kısmında kalması gerekiyor. Özellikle büyüme noktasının nefes almasına dikkat edin, harcın altında boğulmasına izin vermeyim.
- Yavru orkidelerin büyüme aşamasında anne orkidelerden farklı koşullara sahip olması gerekiyor. Güneş ışığını bu dönemde fazla sevmeyen orkideleri gölge bir yerde tumanız gerekiyor ancak bu gölge yerin soğuk olmamasına dikkat edin. Anne orkidelerin istediği sıcaklıktan biraz daha sıcak ve nemli ortamlar yavru orkideler için ideal.
- Büyüme belirtileri gösteren yavru orkideleri bu belirtilerin ardından anne orkidelerin bulunduğu ortama alabilirsiniz. Yaklaşık 12 – 18 ay sonra yavru kökler çiçeklerini vermeye başlayabilir.
Dikkatinizi Çekebilir;
