Son zamanlarda adından sıkça söz ettiren disleksi toplum arasında yeni yeni tanınmaya başlıyor. Çocuklarda görülen ve öğrenme zorluğu olarak tanımlanan bu hastalık çok kapsamlı bir araştırma gerektiriyor. Disleksi hastalığına işaret eden küçük ama önemli detayları çocuğunda fak eden anne babalara oldukça büyük bir görev düşüyor. Sabırlı ve ilgili olunması gereken bu süreçte çocuğunuzun ruh halinden anlamalı, onun içine kapanmasına neden olacak tavırlardan kaçınmalısınız.
Disleksi Nedir?
İlk defa 1986 yılında Doktor W.P Morgen’ın yaptığı çalışmalar sonucunda tanımlanan disleksi hastalığını doktorun ağzından doğuştan kelime körlüğü olarak tanımlayabiliriz. Doğuştan gelen ve öğrenme konusunda güçlük yaşayan çocukların yaşadıkları bir hastalık olan disleksi kendini küçük belirtilerle göstermeye başlıyor. Yıllar içerisinde yüzlerce tanıma maruz kalan ve alanında hemen hemen herkesin ilgisini çekmeyi kazanan disleksi hastalığı ilaç tedavisi ya da fizik tedavi gibi yöntemlerden çok daha fazlasına gerek duyuyor. Disleksi nedir sorusuna Avrupa Disleksi Derneği ise ‘’Okuma, heceleme ve yazma becerilerini edinmede nörolojik kökenli bir farklılıktır’’ şeklinde cevap veriyor. Bunun bir hastalık olmaktan çıkmasını sağlayan tanım dileksinin bir farklılık olduğuna dikkat çekiyor. Anne babaların karşılaştıklarından çok farklı düşüncelere daldıkları dislekside zeka geriliğine dair herhangi bir durum söz konusu değil. Normal ya da normal üstü zeka seviyesine sahip olan her çocuğun doğuştan disleksi ile dünyaya gelmesi mümkün. Okuma hızı, kalitesi, öğrenme hızı, okuduğunu anlama ve anlatma becerileri disleksisi olan çocuklarda normal görülen düzeyden daha düşük bir şekilde geçekleşiyor.
Disleksi Belirtileri
Çocukların okul çağına gelmesiyle birlikte anne babalara büyük bir görev düşüyor. Özellikle yaşıtlarının gerisinde gelmeye başlamasıyla öğretmeninin dikkatini çekecek olan çocuğun ailesinin de evde bazı noktalara ilgisini arttırması önemli. Çocuğunuzda disleksi belirtileri içerisinden bir kaçı bile varsa eğer uzman bir doktora başvurmanız gerekiyor.
- Okumayı öğrenme aşamasında büyük zorluklar yaşama
- Okuma hızının yaşıtlarına göre daha düşük olması
- Yazarken harfleri normalden daha farklı bir şekilde yazma
- Okuma sırasında kelimelerin yelerini değiştirip ya d atlayarak okuma yapma
- Yazı yazarken zorlanma ve yavaş ilerleme
- Birbirinde benzeyen harfleri karıştırma, ayırt edememe (b,d,p gibi)
- Bazı rakamları tersten yazma
- Okuduklarını anlama ve dışarıya aktarmada zorluk çekme
- 6-9, 3-8 ve 7-4 rakamlarını birbirinden ayırt etmede zorluk yaşama, rakamları birbiri yerine kullanma
- Sıralı ezber yapmada zorlanma (günleri ve ayları art arda saymak gibi)
- Ritmik sayım gibi katlamalı sayılarda zorlanma
- Çarpım tablosunu ezberlemede zorlanma
- Renkleri karıştırma, kimi zaman tanıyamama
- Sağ ve sol yönlerinin anlamada ve hatırlamada zorlanma
- İletişime geçerken bir konu hakkında düşündüklerini tam anlamıyla karşı tarafa aktaramama
- Toplama ve çıkarma işlemlerini yaparken tersini yapma
- Ayakkabı bağlama, düğüm atma gibi parmakların öne çıktığı motor becerilerinde zorlanma
- Okula gitmemek için bahaneler üretme, okul ortamında sorun çıkarma
- Okuma yaparken olduğu gibi yazı yazarken de satır atlama, yazdığının sonunu getirememe
- Noktalama ve imla kurallarını bilmesine rağmen onları uygun yerlerde kullanmakta zorlanma
Disleksi Testi
Çocuğunuz okuma, okuduğunu anlama, anlatma ve yazma konusunda zorluklar yaşadığını gözlemlemeye başladığınız an bir uzman doktora başvurmanız önemli. Evde kendi gözlemleriniz ve yapacağınız küçük testlerle disleksi hastalığı olup olmadığını anlayabilirsiniz ancak bundan sonrasını uzmanlara bırakmanız gerekli. Disleksi testi okuma, yazma, anlama ve anlatma konuları hakkında soruları içerisinde barındırıyor. Bu sorular disleksi hastalığı belirtileri hakkında da bilgi sahibi olmanıza yardımcı olabilir.
Disleksi Nedenleri
Disleksi öğrenme güçlüğü yaşayan çocukların durumlarını tanımlamak için kullanılan bir isim. Küçük yaşlarda kendini göstermeye başlayan bu hastalık okul çağında tam anlamıyla kendini göstermeye başlıyor. Disleksi nedenleri beynin bilgiyi işleme biçiminde sahip olduğu farklılığı içerir. Son teknolojiyle yapılan beyin taramaları gösteriyor ki disleksi hastalığı yaşayan kişilerin okuma ve yazma eylemlerini yaptıkları zaman beyinlerinin farklı kısımları hareket geçiyor. Ayrıca bu hastalığı yaşayan kişilerin beyinlerinin çalışma etkinliği normal kişilere oranla daha düşük. Bu nedenle disleksi hastalığı yaşayan kişiler daha yavaş okuyup, yazıyor.
Disleksi Türleri
Öğrenme güçlüğü olan disleksi yaşanılan bu güçlüklerin çeşitlerine göre değişiklik gösteriyor. Disleksi çeşitleri hem okuma hem de yazma olarak ayrılıyor. Aynı zamanda motor beceriler ve okuduğunu anlama, anlatma da bunların içerisinde. Disleksi türlerini aşağıdaki gibi sınıflara ayırmak mümkün.
- Gelişimsel Konuşma ve Dil Bozuklukları: Disleksinin kendini ilk olarak göstermeye başladığı bu aşamada çocukların konuşma becerilerinin güçsüz olması disleksi hastalığı belirtileri arasında. Bu çocukla bazı kelimeleri telaffuz ederken zorluk yaşa ve kurdukları cümlede yerine gelmesi gereken kelimeleri seçemez.
- Gelişimsel Okuma Bozukluğu (disleksi): Hastalığın okuma kısmı ile ilgili olan bu bölümde sorun çocuğun bir metni okurken yaşadığı zorlukları içerir. Okuma sırasında yapılması gerekenleri yerine getiremeyen çocuklar satır atlama, cümleye ortadan başlama ve okuduğunun sonunu getirememe gibi durumlar yaşar. Benzer görüntü ve benzer seslere sahip olan harflerin ayırt edilmesinde güçlük çeker ve özne ile eylemi cümle içerisinde birleştirmez.
- Gelişimsel Yazma Bozukluğu (Disgrafi): Yazılı ifadelerle iletişim kurmak yapılan en karmaşık ve en yüksek düzeyli iletişim seçeneklerinden biridir. Bu iletişim türünde kelimeleri kullanmak, okuma yeteneğine sahip olmak ve belirli bir sıra içerisinde istenileni anlatmak oldukça önemlidir. Yazma konusunda zorluk yaşayan bir çocuğun daha öncesinde sözcüklerle ilgili bir sorunu vardır. Sözcükleri art arda sıralamakla başlayan bu sürecin en önemli kısmı olan anlamlandırma da burada hayli sıkıntılı olur. Disleksi eğitim materyalleri ile bu sürecin daha kolay ilerlemesini sağlayabilirsiniz.
- Gelişimsel Aritmetik Bozukluğu (Diskalkuli): Disteksi çeşitleri arasında yer alan bu türde çocukların konuşmaları gayet akıcı ve görsel hafızaları oldukça güçlüdür. Konuşmanın akıcı olması ailelerin hastalık hakkında şüpheye düşmelerinin önüne geçebilir ancak Disleksi öğrenme güçlüğü kendini zaman ve yer yön kavramlarında gösteriyor bu türde. Bugün, yarın ve dün gibi zaman ifade eden kavramlar bu çocukların oldukça güçlük çektikleri kavramlar arasında yer alır. Kalem kullanmadan zihinden çapım, çıkarma ve toplama yapma konusunda zorlanır. Ayrıca aritmetik sayı saymada onlar için hayli zor olur
- Sözel Olmayan (Non-Verbal) Öğrenme Zorluğu: Son olarak tanımlanan ve yeni bir alan olan sözel olmayan öğrenme zorluğu çocukların motor beceleri, görsel ve sosyal becerilerde zorluk çektiklerini söylüyor. Örneğin bi spor dalında bu çocuklar bedenlerini istediği gibi kullanamıyor.
Disleksi Hastalığında Ailelerin Üzerine Düşenler
Çocuğunda disleksi hastalığı bulunan aileleri oldukça sabırlı ve sevecen olmaları gereken bir süreç bekliyor. Disleksi eğitimi hemen sonuç verecek bir eğitim değil. Bu nedenle çocuğunuzun anlamadığı, başarısız olduğu zamanlarda ona yıkıcı tutumlar sergilememeniz çok önemli. Disleksi çalışma yöntemleri konusunda uzman kişilerden yardım alabilirsiniz. Bu yardımlar disleksi eğitimi konusunda doğru bir yol izlemenizi sağlar. Çocuğunuzla daha sık vakit geçirip onunla duygusal bir bağ kurmanız disleksi çalışma yöntemlerinin manevi kısmını oluşturuyor. Disleksi eğitim materyalleri ile çalışmalarınızı güçlendirebilir, çocuğunuzu her çalışmada kendine olan güvenini kazanmasını sağlayabilirsiniz. Disleksi rahatsızlığı ile karşı kaşıya kalan çocukların çok daha duygusal ve içe kapanık olacağını unutmayın ve onun daha da içine kapanmasına neden olacak davranışlardan kaçının.
